بلعرب بن سلطانبَلْعَرَبِ بْن‌ِ سُلْطان (د ۱۱۰۴ق/۱۶۹۳م)، سومین امام یعربی‌ها از اباضیان عُمان و جانشین و فرزند سلطان بن سیف بود. (بلعرب احتمالاً مخفف ابوالعرب، و کنایه از بخشندگی است.) ۱ - محل حکومتاو پس از وفات پدرش در (۱۰۹۱ق/۱۶۸۰م) در قلعه نزوی حکومت را در دست گرفت و مردم با او بیعت کردند. [۱]
حمید بن محمد، الفتح المبین، ج۱، ص۲۹۳، به کوشش عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبدالله، مسقط، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
بلعرب در یبرین (جبرین) قلعه و قصری استوار و بزرگ بناکرد و آنجا را مقر خود ساخت. [۳]
حمید بن محمد، الشعاع الشائع باللمعان، ص۲۶۶، به کوشش عبدالمنعم عامر، عُمان، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۴]
L.، The Omanis Sentinels of the Gulf، London، ۱۹۸۲، ص۷.
او اندکی بعد به توصیه عمر بن سعید جربی، یکی از علمای اباضیه مغرب آنجا را به مرکزی علمی تبدیل کرد و دانشمندان و ادیبان را برای فعالیت علمی و آموزش دانش‌پژوهان در آنجا گرد آورد و مورد حمایت مادی و معنوی خود قرار داد، چنان‌که به تدریج به عنوان بزرگ‌ترین مرکز علمی عمان مشهور شد و دانشمندان و مفتیان بسیاری در آنجا پرورش یافتند که از جمله آنان خلف بن سنان غافری و سعید بن محمد بن عبیدان و راشد بن خمیس حبسی را می‌توان نام برد. [۵]
سالمی، عبدالله، تحفه الاعیان بسیره اهل عمان، ج۲، ص۸۱ - ۸۵، مکتبه الاستقامه.
[۶]
حصاد ندوه الدراسات العمانیه، مسقط، ج۱، ص۲۸۸.، ۱۹۸۱م.
۲ - طغیان برادراما در عرصه سیاسی بلعرب با طغیان سیف برادر کوچک‌تر خود روبه‌رو شد که هوادارانی گردآورد و بخشی از قلمرو بلعرب را تسخیر کرد و بسیاری از علما و فقها و بزرگان عمان را به سبب حمایت از او مجازات کرد. نفوذ سیف در میان مردم نزوی به تدریج گسترش یافت، تا جایی که چون بلعرب یک بار به دلیل نامعلومی از نزوی خارج شد و به سمت مناطق شمالی رفت، به هنگام بازگشت، اهالی قلعه از ورودش جلوگیری کردند و وی مجبور شد به قلعه یبرین برود. از آن پس، اکثر مردم عمان امامت سیف را پذیرفتند و با او بیعت کردند. به گزارش برخی از منابع، گروهی از مردم که به امامت بلعرب اعتقاد داشتند، ناچار و از روی تقیه با سیف دست بیعت دادند. [۷]
حمید بن محمد، الشعاع الشائع باللمعان، ج۱، ص۲۶۹، به کوشش عبدالمنعم عامر، عُمان، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۸]
حمید بن محمد، الفتح المبین، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۴، به کوشش عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبدالله، مسقط، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
۳ - سرانجام بلعربسیف مهم‌ترین قلعه‌های عمان را به تصرف درآورد و سپس به طرف قلعه جبرین که بلعرب در آنجا پناه گرفته بود، حرکت کرد. در جنگ خونینی که میان او و سپاهیان بلعرب درگرفت، شمار زیادی از دو طرف کشته شدند. آن‌گاه هواداران بلعرب و سیف تصمیم گرفتند که دست از جنگ بردارند، تا دو برادر با یکدیگر روبه‌رو شوند و هرکس پیروز شد، مردم به عنوان امام با وی بیعت کنند. گفته‌اند که وقتی بلعرب از تصمیم مردم آگاه شد، وضو ساخت و دو رکعت نماز گزارد و از خداوند طلب مرگ کرد و چون دعایش به پایان رسید، سر به سجده نهاد و دار فانی را وداع گفت. آن‌گاه سیف به قلعه رفت و بر جنازه برادر، نماز گزارد و او را در نزدیکی قلعه جبرین به خاک سپرد. [۹]
سیابی، سالم، عمان عبرالتاریخ، ج۳، ص۲۵۱-۲۵۲، مسقط، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
[۱۰]
حمید بن محمد، الشعاع الشائع باللمعان، ج۱، ص۲۶۹-۲۷۰، به کوشش عبدالمنعم عامر، عُمان، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۱۱]
Phillips، W، Oman، a History، Beirut، ۱۹۷۱، ج۴۸.
پس از مرگ بلعرب بسیاری از علما و بزرگان عمان، سیف را «باغی» شمردند و بر امامت بلعرب باقی ماندند. [۱۲]
حمید بن محمد، الشعاع الشائع باللمعان، ج۱، ص۲۷۰، به کوشش عبدالمنعم عامر، عُمان، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(درباره روابط و تحولات سیاسی و اقتصادی در عصر بلعرب، رجوع کنید به کتاب سنت امامت عمان. [۱۳]
Wilkinson، J C، The Imamate Tradition of Oman، London etc، ۱۹۸۷. ، ج۴۸.
[۱۴]
Wilkinson، J C، The Imamate Tradition of Oman، London etc، ۱۹۸۷، ج۲۱۹-۲۲۰.
)۴ - فضایل بلعربنویسندگان متعدد بلعرب را به سخاوت و دلیری و دادگستری ستوده‌اند. وی شعر نیز می‌سرود و ابیاتی از اشعار او در برخی از منابع آمده است. [۱۵]
حمید بن محمد، الفتح المبین، ص۲۹۳، به کوشش عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبدالله، مسقط، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
[۱۶]
سیابی، سالم، عمان عبرالتاریخ، ج۳، ص۲۶۵، مسقط، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
۵ - فهرست منابع(۱) حصاد ندوه الدراسات العمانیه، مسقط، ۱۹۸۱م. (۲) حمید بن محمد، الشعاع الشائع باللمعان، به کوشش عبدالمنعم عامر، عُمان، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م. (۳) حمید بن محمد، الفتح المبین، به کوشش عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبدالله، مسقط، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۴) زرکلی، الاعلام. (۵) سالمی، عبدالله، تحفه الاعیان بسیره اهل عمان، مکتبه الاستقامه. (۶) سیابی، سالم، عمان عبرالتاریخ، مسقط، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م. (۷)، L، The Omanis Sentinels of the Gulf، London، ۱۹۸۲. (۸) Phillips، W، Oman، a History، Beirut، ۱۹۷۱. (۹) Wilkinson، J C، The Imamate Tradition of Oman، London etc، ۱۹۸۷. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بَلْعَرَب‌ِ بْن‌ِ سُلْطان»، شماره۵۰۳۶. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|